Prowadzenie postępowania karnego nierzadko wiąże się z zatrzymaniem osoby podejrzewanej o popełnienie przestępstwa. Nie zawsze jednak okazuje się ona być sprawcą czynu zabronionego. Czy osoba zatrzyma ma jakieś prawa?
Zatrzymanie w postępowaniu karnym
Zgodnie z treścią art. 244 §1-1b Kodeksu postępowania karnego policja ma prawo zatrzymać osobę podejrzaną, jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo, a zachodzi obawa ucieczki lub ukrycia się tej osoby albo zatarcia śladów przestępstwa bądź też nie można ustalić jej tożsamości albo istnieją przesłanki do przeprowadzenia przeciwko tej osobie postępowania w trybie przyspieszonym.
Policja ma prawo zatrzymać osobę podejrzaną także, gdy istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo z użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej, a zachodzi obawa, że ponownie popełni przestępstwo z użyciem przemocy wobec tej osoby, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa grozi. Policja zatrzymuje osobę podejrzaną, jeśli przestępstwo, o którym mowa powyżej zostało popełnione przy użyciu broni palnej, noża lub innego niebezpiecznego przedmiotu, a zachodzi obawa, że ponownie popełni ona przestępstwo z użyciem przemocy wobec osoby wspólnie zamieszkującej, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa grozi.
Jak wskazał Sąd Okręgowy w Warszawie w wyroku z dnia 24.10.2022 r. (sygn. akt XVIII Ko 51/22) do dokonania zatrzymania niezbędne jest stwierdzenie dwóch równorzędnych przesłanek – jedną z nich jest uzasadnione przypuszczenie popełnienia przestępstwa, a druga wynika z dalszej treści wyżej wymienionego przepisu (jak np. obawa ucieczki czy ukrycia się, lub podstawy do trybu przyspieszonego).
Prawa osoby zatrzymanej
Artykuł 5 ust. 3 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z dnia 4 listopada 1950 r. wymaga, aby osobie zatrzymanej lub aresztowanej pod zarzutem popełnienia przestępstwa należy zapewnić sądową ochronę jej praw. Taka kontrola służy zapewnieniu efektywnej ochrony przeciwko ryzyku złego traktowania, które jest największe na owym wstępnym etapie pozbawienia wolności, oraz przeciwko nadużywaniu władzy przez funkcjonariuszy publicznych lub przez inne organy uprawnień, które zostały im przyznane w ściśle określonym celu i powinny być wykorzystywane zgodnie z ustalonymi procedurami. Kontrola sądowa musi spełniać wymóg niezwłoczności i być automatyczna.
Zatrzymanego należy natychmiast poinformować o przyczynach zatrzymania i o przysługujących mu prawach, w tym o prawie do skorzystania z pomocy adwokata lub radcy prawnego, do korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli nie włada w wystarczającym stopniu językiem polskim, do złożenia oświadczenia i odmowy złożenia oświadczenia, do otrzymania odpisu protokołu zatrzymania, do dostępu do pierwszej pomocy medycznej oraz o prawie zatrzymanego:
- do kontaktu z adwokatem na żądanie,
- do złożenia zażalenia do sądu na dokonane zatrzymanie,
- na jego prośbę, do nawiązania w dostępnej formie kontaktu z właściwym urzędem konsularnym lub przedstawicielstwem dyplomatycznym, a w razie zatrzymania osoby nieposiadającej żadnego obywatelstwa - z przedstawicielem państwa, w którym ma ona stałe miejsce zamieszkania. To prawo pojawia się, gdy osobą zatrzymaną jest obcokrajowiec,
- do zwolnienia – Zatrzymanego należy natychmiast zwolnić, gdy ustanie przyczyna zatrzymania, a także jeżeli w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania przez uprawniony organ nie zostanie on przekazany do dyspozycji sądu wraz z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania; należy go także zwolnić na polecenie sądu lub prokuratora,
- do wysłuchania go.
Artykuł przygotowany przez ZaufanyAdwokat.pl we współpracy z Kancelaria Adwokacka Anna Szychułda-Baran.
Kancelaria Adwokacka Anna Szychułda-Baran
Sprawy Karne Warszawa
Rozbrat 34/36 lok. 71,
00-429 Warszawa
Telefon: +48 884 800 695
E-mail: adwokat@szychuldabaran.pl