Często zdarzają się sytuacje, że po zmarłym z rodziny nie pozostaje żaden spadek albo jest on niewielki. Bywa bowiem tak, że za życia nieruchomości są przepisywane w formie darowizny np. na dziecko. W takiej sytuacji wydaje się, że po śmierci danej osoby nie pozostaje po niej nic wartościowego. Czy zatem dochód uzyskany ze sprzedaży takiej darowizny należy tylko do tej osoby, czy też musi się podzielić z rodzeństwem? Czy dochodzi do sytuacji tzw. spłaty rodzeństwa na zasadzie zachowku? Te i inne wątpliwości rozwiewa poniższy artykuł.
Zachowek dla rodzeństwa - kiedy należy się
Przede wszystkim należy na początku wyjaśnić instytucję zachowku. Jest to świadczenie, które należy się spadkobiercom ustawowym, którzy z jakichś powodów nie zostali powołani do spadku. Zgodnie z art. 991 § 1 Kodeksu cywilnego „zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek)”. Jak więc widać, o zachowek mogą się starać najbliższe osoby zmarłego, pozostające w kręgu spadkobierców.
Należy też wspomnieć o sytuacji, gdy faktycznie po danej osobie nie pozostaje majątek, gdyż wcześniej został on podarowany np. tylko jednemu spadkobiercy. O tym mówi § 2 wspomnianego artykułu, który brzmi: „jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia”. Jak zatem widać, Kodeks cywilny dopuszcza sytuację, w której uprawnieni starają się o zachowek od osoby wcześniej obdarowanej. Wynika więc z tego przepisu, że konieczna jest spłata rodzeństwa z darowizny.
Trzeba pamiętać, że możliwość wystąpienia z roszczeniem o zachowek jest ograniczona w czasie. Można o niego się starać w terminie 5 lat od śmierci spadkodawcy. Dodatkowo oczywiście darowizny dla osób z kręgu spadkobierców są brane pod uwagę przy obliczaniu zachowku. Wartość przedmiotu darowizny ustala się na moment jej dokonania. Do ustalenia wysokości zachowku określa się tzw. substrat zachowku, czyli sumę wartości majątku spadkowego.
Spłata rodzeństwa - wypłata należnego zachowku
Jak zatem widać, pozostałe, nieobdarowane darowizną dzieci mają prawo do spłaty – czyli wypłaty należnego im zachowku. Nic nie zmienia fakt sprzedaży tego majątku (który zwykle stanowi nieruchomość). Rodzeństwo więc, jeśli nie otrzymało w jakiejś formie należnego im zachowku, może się starać o wypłatę całości tej sumy (lub też uzupełnienia do odpowiedniej kwoty).
Jeżeli więc zmarła osoba – zwykle rodzic – nie pozostawiła po sobie majątku, gdyż wszystko zostało przekazane wcześniej w darowiźnie, to właśnie przedmiot darowizny stanowi niejako ów spadek. W takiej sytuacji każdemu z rodzeństwa przysługuje wartość 1/2 tego, co otrzymano by w spadku, gdyby doszło do dziedziczenia ustawowego. W niektórych sytuacjach kwota ta wzrasta nawet do 2/3.
Aby móc wystąpić o zachowek, trzeba najpierw przeprowadzić postępowanie spadkowe po zmarłym rodzicu. W późniejszej kolejności możliwe są starania o zachowek – najpierw najlepiej próbować załatwić sprawę ugodowo. Jeśli obdarowany brat czy siostra nie przystaną dobrowolnie na spłatę, konieczne będzie skierowanie sprawy do sądu.
Więcej informacji na Spadek.info
