Zachowek to forma zabezpieczenia interesów spadkobierców, pozwalająca na ubieganie się o swoją należność ze spadku zmarłego przez osoby pominięte w testamencie. Pierwszeństwo do zachowku mają zstępni zmarłego. W dalszej kolejności małżonek oraz rodzice. Ile wynosi zachowek i jak pozbawić bliskich jego otrzymania?
Co to jest zachowek?
Zdarza się, że najbliższa rodzina zostanie pominięta w testamencie zmarłego. Może ona jednak ubiegać się o swoją należność dzięki zachowkowi. To forma zabezpieczenia interesów spadkobierców zezwalająca na to, aby pominięci w schedzie mogli domagać się określonej części majątku. Jest ona wyznaczona przez ustawę i nie może być wyższa, niż nakazuje prawo. Zachowek chroni członków najbliższej rodziny spadkodawcy przed niewłaściwymi i niekorzystnymi dla nich rozporządzeniami majątku w testamencie przez osobę zmarłą. Podobnie działają różnego rodzaju umowy. Np. umowa pożyczki online na raty chroni konsumenta i daje prawo do działania określonego we wcześniej podpisanych dokumentach.
Komu należy się zachowek?
Nie każdy może otrzymać zachowek. Przysługuje on jedynie osobom uprawnionym. W tym przypadku będą to najbliżsi zmarłego, czyli:
- dzieci;
- wnuki;
- prawnuki;
- małżonek;
- rodzice.
Jeśli zmarły w chwili śmierci nie miał zstępnych, zachowek przysługuje małżonkowi, następnie rodzicom. Co ważne, legityma należy się tym osobom, które faktycznie odziedziczyłyby spadek po zmarłym z mocy prawa. Istotne jest również to, aby nie mylić spadku z darowizną pieniężną. Darowizna przyznawana jest dobrowolnie, wiąże się jednak z określonymi formalnościami. O zachowek musimy ubiegać się sami. Jak to zrobić? Najlepiej będzie, jeśli dojdziemy do porozumienia ze spadkobiercą. Wystarczy, że wskażemy kwotę, która nam się należy. Osoba przejmująca schedę po zmarłym będzie musiała wypłacić nam należność. Jeśli tego nie dokona, powinniśmy skierować sprawę do sądu. Pozew o zachowek złożymy zarówno w sądzie rejonowym, jak i okręgowym. Przed sądem musimy okazać notarialne potwierdzenie dziedziczenia spadku.
Kiedy nie należy się zachowek?
Pamiętajmy, że nie każdemu należy się zachowek po zmarłym. Pieniędzy nie otrzyma rodzeństwo zmarłego lub dalsze pokrewieństwo. Istnieją również sytuacje, które dyskwalifikują bliskich z ubiegania się o legitymę. Kiedy tak się stanie? Jeśli sąd wydał orzeczenie o separacji, mąż czy żona nie mogą ubiegać się o część zachowku. Prawo pozbawia ich również tej możliwości w momencie, gdy zmarły wniósł przed śmiercią pozew o rozwód z winy współmałżonka.
Ile procent wynosi legityma?
To, ile będzie wynosił zachowek, zależy od ogólnej wartości spadku. Wpływ na wysokość przyznanej legitymy ma również stopień pokrewieństwa ze spadkodawcą. Zachowek po rodzicach wynosi zwykle połowę kwoty, która zostałaby przyznana w wyniku dziedziczenia ustawowego, czyli wtedy, gdy testament nie byłby sporządzony. Najwięcej należy się dzieciom. Mogą one otrzymać nawet ⅔ majątku, który przysługiwałby z mocy prawa. Tyle samo otrzymałby małżonek zmarłego w momencie okazania orzeczenia o trwałej niezdolności do pracy. Małżonkowi po śmierci współmałżonka przysługuje również majątek znajdujący się na wspólnym koncie bankowym. Banki jednak podchodzą do tej sprawy bardzo indywidualnie, dlatego nie należy od razu nastawiać się na pierwszeństwo wobec pieniędzy znajdujących się na koncie zmarłego.
Wydziedziczenie - jak wpływa na przyznanie zachowku?
Nie tylko pozew o rozwód czy separacja pozbawiają bliskich możliwości ubiegania się o zachowek. Ten nie zostanie przyznany również wtedy, gdy spadkodawca przed śmiercią wydziedziczył zstępnego. W wyniku tego działania nie będzie on miał prawa do części majątku po zmarłym. Osoba wydziedziczona nie może również ubiegać się o inne świadczenia materialne wynikające ze śmierci bliskiej mu osoby. Roszczenie o zachowek nie będzie przysługiwało również osobom:
- wydziedziczonym w testamencie;
- uznanym przez sąd za niegodnych dziedziczenia;
- które odrzuciły spadek;
- które pozostawały ze zmarłym w separacji;
- które zrzekły się dziedziczenia.
Kiedy można wydziedziczyć bliskich na mocy testamentu? Gdy uprawnieni do spadku postępują w sposób niezgodny z przyjętymi w społeczności normami. Wydziedziczenie może nastąpić również wtedy, gdy uprawniony do zachowku dopuścił się wobec rodziny przestępstwa lub nie pełni wobec bliskich obowiązków.
