Historia dzielnicy Zgoda - Świętochłowice

Obszar dzisiejszej dzielnicy Świętochłowic – Zgody to dawne tereny rozległych, nie zamieszkałych borów stanowiących wtedy własność Bytomia. Pierwszą historyczną informację o tym kompleksie leśnym odnaleziono w dokumencie z 28 stycznia 1369 roku. Obszar ten w 1624 roku nazwano „Schwarzwaldem” czyli Czarnym Lasem. W 1740 roku ziemie dzisiejszych Świętochłowic zostały zajęte wraz z całym Śląskiem przez Prusy. Rok później utworzono powiat bytomski obejmujący także Czarny Las.

Zgoda

  • 1838 r. Początki Zgody to huta „Eintracht”, której założycielami  byli saski hrabia Detlev von Einsiedel i Franciszek Antoni Egells. Huta dała początek osadzie o tej samej nazwie, później osada ta przesuwała się w  stronę Świętochłowic.

  • 1846 r.  Powstaje w Świętochłowicach dworzec „Królewska Huta”, obok zaczęła się rozwijać Kolonia Dworcowa (obecna ulica Hajduki).

  • 1854 r. Mieszkańców Eintrachthttte jednoczy budowa własnego kościoła. Wzrasta liczba wiernych, a nabożeństwa odbywają się regularnie w jednej z sal lekcyjnych szkoły. Kilkanaście lat później Józef Kremski zwrócił się do biskupa wrocławskiego Heinricha Fostera z prośbą o utworzenie ośrodka duszpasterskiego dla miejscowej ludności.

  • 1869 r. Zgoda na oddzielenie osady Eintracht i utworzenie dla niej kuracji czyli stacji duszpasterskiej w sali – kaplicy szkolnej. Poświęcono ją 10 października. Dwa lata później  powstaje cmentarz, który duchowieństwo poświęciło 20 października.

  • 1883 r. Starania o budowę kościoła zakończyły się sukcesem 17 maja, gdy biskup wrocławski przyznał ośrodkowi duszpasterskiemu w Eintrachthttte samodzielność parafialną pod wezwaniem  św. Józefa. Poświęcenie nowego kościoła odbyło się 2 lata później.

  • 1910 r. Urodziła się Helena Hoffmann, która podczas nowicjatu w 1929 roku przybrała imię Maria Dulcissima. Wiele chorowała, a swe cierpienia ofiarowywała w konkretnych intencjach, które się spełniały. Zmarła w wieku zaledwie 26 lat, a ponieważ za jej wstawiennictwem także po jej śmierci zdarzały się cudowne fakty w 1999 roku rozpoczęto postępowanie beatyfikacyjne tej niezwykłej zakonnicy, dumy współczesnej Zgody.

  • Czasy I wojny światowej, a także lata po jej zakończeniu to zdecydowany spadek produkcji huty Zgoda. Nastąpiło ogólne obniżenie warunków życia, wzrosła inflacja, wprowadzono kartki żywnościowe. Jednak zakończenie wojny nie poprawiło położenia mieszkańców Zgody. Zaraz po wojnie w 1919 roku wybuchła epidemia tyfusu plamistego, nastąpiło także poważne zachwianie gospodarcze.

    Huta Zgoda i Willa Huty

    Kościół św. Józefa

  • 1921 r. Władze powstańcze na wniosek mieszkańców i pracowników huty, dokonały zmiany niemieckiej nazwy zakładu i miejscowości na polską. Odtąd nazwę Eintracht zastąpiono polskim odpowiednikiem Zgoda.

  • 1922 r. Decyzją Rady Ambasadorów – Zgoda znalazła się w polskiej części Górnego Śląska i została włączona w skład nowo utworzonej gminy Nowy Bytom. Rok później dzielnica Zgoda posiadała własną ekspozyturę gminną, coraz bardziej też przesuwała się w stronę Świętochłowic.

  • 1925 r. Parafię Zgoda podzielono na dwie samodzielne parafie w Zgodzie i Nowym Bytomiu a 3 lata później osadę Zgoda z małymi koloniami Klary, Otylii, Fausta, Hugona i Drzymały wyłączono z gminy Nowy Bytom. Administracyjnie Zgoda stała się dzielnicą Świętochłowic 1 stycznia 1929 roku.

  • Schyłek lat 30. XX wieku to dalszy rozwój dzielnicy Zgoda jak i samej huty. Osiedle rozwija się w stronę centrum miasta w okolice nowego kościoła św. Józefa. W latach 1934 – 1935 wybudowano stadion sportowy (który w okresie powojennym dostosowano do potrzeb sportu żużlowego.

  • 1939 r. W dzielnicy Zgoda pojawił się niepokój, gdy nastąpiła częściowa ewakuacja zakładu Zgoda. Mieszkańcy przeczuwali, że wojna jest nieunikniona. 3 września do dzielnicy wkroczyły wojska niemieckie i zajęły zakład. W okresie wojny na stanowiskach robotniczych zatrudniano mieszkańców Zgody i Świętochłowic, zaś stanowiska kierownicze i urzędnicze zajmowali Niemcy.

  • 1942 r. Założono obóz przymusowej pracy Eintrachthttte. 2 lata później, gdy odczuwano zbliżający się koniec okupacji. Niemcy zlikwidowali obóz jeńców radzieckich, i ewakuowali część więźniów obozów koncentracyjnych. W styczniu 1945 roku zlikwidowano całkowicie podobóz Eintrachthttte.

  • 27 stycznia 1945 roku do Świętochłowic wkroczyły pierwsze oddziały armii radzieckiej. Zgoda wraz z dzielnicami Świętochłowic stała się wolna. W lutym 1945 roku przywrócono produkcję w hucie. Nastroje mieszkańców uspokajały się, a jedną z form unormowania była szkoła, którą uruchomiono już w lutym.

  • W 1946 roku zakłady przemysłowe zostały upaństwowione. Huta Zgoda stała się jednym z ważniejszych zakładów przemysłu maszynowego w gospodarce Polski Ludowej. Weszła wówczas w skład zakładów przemysłu maszynowego i zmieniła nazwę na Zakłady Urządzeń Technicznych Zgoda (ZUT Zgoda). 8 stycznia 1949 roku zakończono budowę pierwszego silnika okrętowego dla Stoczni Gdańskiej w ZUT Zgoda.

  • Po II wojnie światowej w dzielnicy nastąpił rozwój we wszystkich dziedzinach życia. Rozwijało się szkolnictwo, sport, oddawano pierwsze budynki mieszkalne. W 1955 roku oddano okazały Dom Kultury Metalowiec ZUT Zgoda, a w 1958 roku na Wzgórzu Hugona wydzielono działki budowlane pod budownictwo jednorodzinne. Powstałe w 1959 roku zakładowe spółdzielnie mieszkaniowe Huty Florian i ZUT Zgoda połączono w 1960 roku w Międzyzakładową Spółdzielnię Mieszkaniową, która w latach 1970 – 1972 zrealizowała duża inwestycję – osiedle przy obecnej ulicy Śląskiej.

  • 1963 r. Powstała Szkoła Pomnik  1000 – lecia Państwa Polskiego czyli Szkoła Podstawowa nr 8 natomiast Zasadnicza Szkoła zawodowa ZUT Zgoda zyskała własny budynek.

    Dom Kultury w Zgodzie

    Kościół św. Józefa

W nowy ustrój Zgoda weszła wraz z wyborami samorządowymi w 1990 roku, w których pierwszym przewodniczącym Rady Miejskiej został mieszkaniec Zgody Alojzy Mierzwa.

Współczesna Zgoda od północy graniczy z centrum i skrawkiem Piaśnik, od zachodu częściowo z Lipinami, na południu z Rudą Śląską (Chebziem, Nowym Bytomiem, Bykowiną, Kochłowicami oraz Nowym Wirkiem) natomiast od wschodu styka się z Chorzowem Batorym.

Znane osobistości wywodzące się z Zgody:

  • Siostra Maria Dulcissima Hoffmann
  • Józef Stompel
  • bp. Jerzy Stroba
  • Bernard Błaszczyk
  • Adam Szymur
  • Joanna Bartel
  • Paweł Trembaczowski

W tekście opracowania wykorzystano fakty opisane w książce  Mariana Piegzy „ Zgoda”. Za zgodą autora.

Zdjęcia pochodzą ze zbiorów Muzeum Miejskiego w Świętochłowicach